Hôn nhân là một trong những việc hệ trọng nhất trong cuộc đời mỗi con người. Vào ngày dạm ngõ, ăn hỏi và ngày cưới, hai bên gia đình đều phải làm lễ yết cáo Gia thần, Gia tiên để báo cáo về việc sắp có thêm một thành viên mới trong gia đình.
Ý nghĩa
Các cụ ta xưa có câu “Trai khôn dựng vợ, gái lớn gả chồng”, từ cổ chí kim hôn nhân, cưới gả bao giờ cũng được xem là một trong những việc quan trọng của cả một đời người. Khi hai gia đình nhà trai, nhà gái quyết định tác hợp cho đôi trẻ nên vợ nên chồng và tiến hành các thủ tục: lễ dạm ngõ, lễ ăn hỏi, lễ cưới thì vào các ngày nêu trên, nhà trai và nhà gái đều phải làm lễ yết cáo Gia thần, Gia tiên để báo cáo với Thần linh và tổ tiên về việc sắp có thêm một thành viên mới trong gia đình.
Sắm lễ thắp hương
Lễ dạm ngõ (Chạm ngõ)
Đây là lễ gặp mặt chính thức đầu tiên của hai gia đình nhà trai, nhà gái và được xem là thủ tục cần thiết để “người lớn” hai bên gia đình thưa chuyện với nhau.
Lễ vật trong lễ dạm ngõ rất đơn giản, chỉ gồm chục trầu cau, chè, thuốc và bánh kẹo với số lượng chẵn. Tùy từng vùng thì lễ vật có thể ít nhiều khác nhau nhưng không bao giờ thiếu lá trầu quả cau vì các cụ ta xưa nay có câu: “Miếng trầu là đầu câu chuyện”.
Lễ ăn hỏi
Về phần nhà trai, tùy vào điều kiện mà có thể chuẩn bị 3 – 5 – 7 – 9 – 11 mâm đối với phong tục người miền Bắc và 4 – 6 – 8 – 10 mâm đối với phong tục người miền Nam. Mâm quả gồm: trầu cau, rượu, thuốc lá, bánh ăn hỏi (bánh cốm, bánh phu thê, bánh đậu xanh hay bánh trưng, bánh giầy), chè, mứt sen và các lễ vật khác tùy theo từng gia đình chuẩn bị.
Ngoài những đồ lễ trên nhà trai còn cần chuẩn bị hương, hoa quả tươi, bánh kẹo để đặt lên ban thờ Gia thần, Gia tiên. Có những gia đình còn chuẩn bị một mâm cỗ mặn thịnh soạn để cúng.
Về phần nhà gái, nhà gái sẽ lấy ra một ít vật phẩm từ đồ lễ mà nhà trai mang tới như trầu cau, chè thuốc,… để thắp hương ở bàn thờ tổ tiên, thông báo việc cưới hỏi của con mình.
Lễ cưới
Ở một số vùng như Hà Nội, trước khi đón dâu mẹ chồng sẽ mang một cơi trầu nhỏ sang để thông báo việc nhà trai sắp đón dâu để nhà gái chuẩn bị. Nhiều nơi gọi tục lệ này là lễ “Xin dâu”, sau đó mẹ chồng sẽ về nhà và tránh mặt cô dâu mới cho đến khi cô dâu làm xong lễ ở Gia tiên bên nhà chồng.
“Văn khấn yết cáo Gia thần, Gia tiên
Nam Mô A Di Đà Phật !
Nam Mô A Di Đà Phật !
Nam Mô A Di Đà Phật !
– Con lạy chín phương trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương.
– Con kính lạy Hoàng Thiên, Hậu Thổ, chư vị Tôn thần.
– Con kính lạy ngài Bản cảnh Thành Hoàng, ngài Bản xứ Thổ ngài Bản xứ Thổ Địa, ngài Bản gia Táo Quân cùng chư vị Tôn thần.
– Con kính lạy tổ tiên họ…. chư vị Hương linh.
Tín chủ(chúng) con là: ………………………………
Ngụ tại: …………………………………………………..
Hôm nay là ngày… tháng…. năm………………
Tín chủ chúng con có con trai (con gái) kết duyên cùng ………………..
Con của ông bà: ………………………………………
Ngụ tại: …………………………………………………..
Nay thủ tục hôn lễ đã thành. Xin kính dâng lễ vật, dâng lên trước án.
Kính lạy trước linh tọa Ngũ tự Gia thần chư vị Tôn linh, trước linh bài liệt vị Gia tiên, trước Phúc Tổ Di Lai, ông Tơ bà Nguyệt. Xin kính cẩn khẩn cầu:
Sinh trai có vợ (nếu là nhà trai),
Sinh gái có chồng (nếu là nhà gái),
Lễ mọn kính dâng,
Duyên lành gặp gỡ,
Giai lão trăm năm,
Vững bền hai họ,
Nghi thất nghi gia,
Có con có của.
Cầm sắt giao hoà,
Trông nhờ phúc Tổ.
Giãi tấm lòng thành, xin được phù hộ độ trì.
Nam Mô A Di Đà Phật!
Nam Mô A Di Đà Phật!
Nam Mô A Di Đà Phật!
Cẩn cáo!”
